Ik ben nogal exact wetenschapperig en niet zo muzikaal. Dus mijn linker hersenhelft is sterker dan mijn rechter. Past gelukkig goed bij het feit dat ik een man ben, die gebruiken hun linker hersenhelft meer. Hoe zit dat met het gebruik en specifieke functies van de linker en rechter hersenhelft? Kijk eens even naar de video van het meisje met halve hersenen.

Halve hersenen, bijna normaal

Dit meisje -Cameron- had een zeldzame autoimmuunziekte die begon op haar derde met op den duur zeer ernstige epileptische aanvallen. Haar rechter hersenhelft werd steeds verder verwoest door de ziekte. Om dat stop te zetten is op haar zesde uiteindelijk bijna haar hele rechter hersenhelft verwijderd.

Ze is op het filmpje 8 jaar oud. Je ziet haar dansend twee jaar na die operatie. Haar vader vertelt dat ze weer de oude is: ‘we hebben onze dochter weer terug’. Hij bedoelt niet alleen dat ze leeft en geen epileptische aanvallen meer heeft, maar ook dat ze is zoals hij haar kende voor de epilepsie zo erg werd. Je ziet niet dat na de operatie haar linker lichaamshelft volledig verlamd was. Ze heeft in een revalidatiecentrum en met haar ouders keihard geoefend om zo te worden als je op de video ziet. Het lijkt alsof ze helemaal hersteld is, maar zo mooi is het nou ook weer niet. Haar linkerbeen doet het (nog) niet helemaal goed, ze heeft een brace. Haar linker arm en vooral haar linker hand blijft slecht bruikbaar en het gezichtsveld van haar linker oog zal niet herstellen. In 2015 was ze 13 jaar en functioneerde praktisch normaal¹ bekijk http://www.pbs.org/the-brain-with-david-eagleman/blogs/behind-the-scenes-blog/meeting-the-extraordinary-cameron/ . Ze is intelligent en kan goed mee op school. Ze wil later lerares wiskunde worden. Nu denk je misschien dat dit meisje een wonder is, maar intussen is bij ongeveer 1000 kinderen zo een operatie uitgevoerd, ook sommige in Nederland. Niet allemaal ging dat zo goed als bij dit meisje, maar over het algemeen functioneren ze goed.
Het toont aan hoe flexibel het jonge brein is. Ik heb niet kunnen vinden of deze operatie wel eens is uitgevoerd bij een volwassene. Duidelijk is dat kinderen beter en vollediger herstellen hoe jonger ze zijn bij de operatie² https://www.youtube.com/watch?v=2MKNsI5CWoU .

Wat doen links en rechts?

Hoe is het mogelijk dat je de helft van je hersenen kunt missen? Een aantal functies zijn duidelijk verdeeld over links en rechts. Je rechter hersenhelft bestuurt de spieren van je linker lichaamshelft. Daarom was ze na de operatie links verlamd. De informatie van de meeste zintuigen aan de linker kant gaat naar je rechter hersenhelft. Dus informatie van je linker oor, je linker oog, maar ook van je tastzin aan de linker kant, gaat naar je rechter hersenhelft. Die informatie kon allemaal niet meer verwerkt worden na haar operatie. Maar relatief kort na de operatie heeft de linker hersenhelft veel van die functies overgenomen. Hoe dat in zijn werk gaat is nog niet goed onderzocht. Wel is duidelijk dat niet alles herstelt. De informatie van het linker oog wordt nooit meer gebruikt.
Maar wat mij het meest verbaast is dat Cameron een behoorlijke of zelfs hoge intelligentie heeft, sociaal vaardig is en volgens haar ouders dezelfde persoonlijkheid heeft als voor de operatie, of eigenlijk: voor de epilepsie erg werd. We denken dat voor ingewikkelde cognitieve functies -intelligentie, sociaal gedrag- beide hersenhelften nodig zijn. Normaal worden ook beide hersenhelften gebruikt, maar blijkbaar kan het net zo goed met één hersenhelft. Ook verbaast me dat die functies al kort na de operatie weer behoorlijk normaal waren. Dus de aanpassingen na de operatie kunnen niet al te ingewikkeld geweest zijn. Daar moet natuurlijk wel bij gezegd worden, dat je niet weet hoe Cameron was geweest als ze geen epilepsie en hersenoperatie had gehad.

Links- of rechtsbreinig is onzin

Maar nu terug naar waar ik mee begon: “Ik ben nogal exact wetenschapperig en niet zo muzikaal. Dus mijn linker hersenhelft is sterker dan mijn rechter.” Ik lees zo hier en daar dat als je meer linksbreinig bent je meer rationeel, analytisch, objectief denkt. En als je meer rechtsbreinig bent denk je meer intuïtief, holistisch, subjectief. Vrouwen zouden meer gebruik maken van hun rechter hersenhelft en muzikaliteit gaat ook via de rechter hersenhelft. Nou, dat is dan niet best voor dat meisje Cameron, want die heeft geen rechter hersenhelft meer. En natuurlijk wil ze lerares wiskunde worden, want dat doet ze met haar linker hersenhelft. Je begrijpt dat ik de spot drijf met dit soort ver doorgevoerde uitspraken over functies van de beide hersenhelften.
Bij een normale ontwikkeling van de hersenen ontstaan er allerlei verschillen tussen de hersenhelften. Zo bestuurt het linkerdeel van de hersenen de rechterkant van het lichaam. Functies zoals denken, taal, muzikaliteit of ruimtelijk inzicht worden door beide hersenhelften gezamenlijk uitgevoerd. Maar onderdelen van die functies worden door de linker of rechter hersenhelft uitgevoerd. Dat is nogal logisch, want als beide helften hetzelfde doen is dat verspilling van capaciteit en bovendien zouden ze ruzie kunnen krijgen wie wat doet. Hoewel de verdeling van deeltaken niet erg vast is, vind je sommige wat vaker links en andere wat vaker rechts. Als je dan grote groepen mensen onderzoekt, vind je een verschil tussen links en rechts. Maar de conclusie dat een bepaalde deelfunctie bij de linker of rechter hersenhelft hoort is daarmee niet gerechtvaardigd. En dat geldt zeker voor zulk soort grove categorieën als rationeel/intuïtief, objectief/subjectief, muzikaal of niet. De hersenen zijn heel flexibel: continu wordt de verdeling van deeltaken tussen links en rechts herzien, afhankelijk van de taak en de omstandigheden waaronder die uitgevoerd moet worden, of het nu om denken, taal, muzikaliteit of ruimtelijk inzicht gaat. Dus mijn linker hersenhelft is misschien helemaal niet sterker dan de rechter; wat een opluchting.

Bronnen

Sebastianelli, L., L. Saltuari, et al. (2017). “How the brain can rewire itself after an injury: the lesson from hemispherectomy.” Neural regeneration research 12(9): 1426-1427.

Tremblay, P. and A. S. Dick (2016). “Broca and Wernicke are dead, or moving past the classic model of language neurobiology.” Brain and Language 162: 60-71.

Jarrett, C. (2015). Great Myths of the Brain, Wiley Blackwell, ISBN 978-1-118-31271-1, Ch4: #12 Right brained people are more creative.

Koenraads, Y., D. C. van der Linden, et al. (2014). “Visual function and compensatory mechanisms for hemianopia after hemispherectomy in children.” Epilepsia 55(6): 909-917.

Nielsen, J. A., B. A. Zielinski, et al. (2013). “An evaluation of the left-brain vs. right-brain hypothesis with resting state functional connectivity magnetic resonance imaging.” PloS one 8(8): e71275

Gazzaniga, M. S. (2013). “Shifting gears: seeking new approaches for mind/brain mechanisms.” Annual review of psychology 64: 1-20.

Kuhl. P. K. and Damasio (2013), A.R. Hfst. 60: Language. In: Principles of neural science, Kandel, E. R., Schwartz, J.H., Jessell, Th. M., Siegelbaum, S.H., Hudspeth, A.J. (eds). 5th Ed.. McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-181001-8 p.1353-1372.

Friston, K. J. & C. J. Price (2001). “Generative models, brain function and neuroimaging.” Scandinavian Journal of Psychology 42(3): 167-177.